Thảo dược

MỘC HƯƠNG

Cây Mộc hương (MH) là dược liệu quý có nguồn gốc từ tỉnh Vân Nam – Trung Quốc. Thảo dược này chủ yếu được dùng trong các bài thuốc chữa các bệnh đường tiêu hóa như: đầy hơi, chướng bụng, sình bụng, viêm ruột cấp, táo bón,…

Cay moc huong – Thảo dược Tây Nguyên

MỘC HƯƠNG

MH tên gọi khác là Ngũ mộc hương, tên khoa học là Saussurea lappa Clarke thuộc họ cúc. Là cây sống lâu năm, thân thảo, có hình trụ rỗng. Chiều cao trung bình từ 1.5 – 2m, có màu nâu nhạt. Phía gốc có lá hình tròn, 3 cạnh, dài trung bình từ 12 – 30cm, chiều rộng từ 6 – 15cm, cuống lá dài 20 – 30cm. Mép lá nguyên, có rìa và hơi lượn sóng. Hai mặt của lá đều có lông phủ, tập trung nhiều hơn ở mặt dưới.Càng lên trên lá càng nhỏ dần, cuống ngắn lại và mép có răng cưa. Phía trên ngọn lá gần như không có cuống, đôi khi lá ôm lấy thân cây. Hoa nở vào tháng 7 – 9, có hình đầu, màu lam tím. Quả mọc vào tháng 8 – 10, quả nhỏ, hơi dẹt và cong và có màu nâu nhạt. Rễ to có đường kính đến 5cm và bên ngoài có màu nâu nhạt.

Bộ phận được sử dụng làm dược liệu là rễ cây.

Cay moc huong – Thảo dược Tây Nguyên

Tính vị và thành phần của Mộc hương:

– Tính vị: Vị đắng, cay, tính ôn

– Moc huong có chứa nhiều thành phần hóa học: Aplotaxene, b-Selinene, Custunolide, Costol, Costuslactone, Phellandrene, Dihydro dehydro costuslactone, Betulin, a-Ionone, a Ionone, Saussurealactone, Costic acid, a-Costene, Camphene, Dehydrocostuslactone, Stigmasterol, Saussuine,…

Tác dụng dược lý của Moc huong:

– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

Tác dụng chống co thắt cơ ruột, làm giảm nhu động ruột.
Kháng histamine và Acetylcholin, làm giãn cơ trơn và chống cơ thắt phế quản.
Tác dụng ức chế tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn.

– Theo y học cổ truyền:

Hành khí, chỉ thống, kiện tỳ, điều khí trệ, ngừa trệ (theo Trung Dược Học).

Lưu ý khi sử dụng Mộc hương:

MH có vị cay, thơm, tác dụng tiết khí, không nên dùng dài ngày cho người khỏe mạnh.
Không dùng cho trường hợp Âm hư.
Chân khí suy yếu, huyết hư mà táo, có nhiệt không dùng MH.

Cay moc huong – Thảo dược Tây Nguyên

Một số bài thuốc dân gian sử dụng Mộc Hương:

1. Bài thuốc trị cấm khẩu, bất tỉnh, mắt nhắm như trúng phong:

Dùng mộc hương tán bột, đem hòa với nước hạt bí đao và uống.

2. Bài thuốc trị khi đau xóc:

Dùng moc huong 40g và tạo giáp nướng kỹ 40g đem đi tán bột. Trộn bột với hồ làm thành viên to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần dùng 50 viên với nước sôi.

3. Bài thuốc trị nội điếu, ruột đau thắt:

Dùng nhũ hương, MH, mộc dược nấu lấy nước uống.

4. Bài thuốc trị tai bỗng nhiên ù, điếc:

Dùng MH 40g đem ngâm giấm trong 1 đêm, thêm một ít dầu mè và đun sôi 3 lần. Lọc bỏ bã và nhỏ hỗn dịch vào tai 2 – 3 giọt/ lần.

5. Bài thuốc trị lỵ:

Dùng MH 1 tấc với hoàng liên 20g đem nấu với nước cho cạn. Bỏ hoàng liên, đem mộc hương thái mỏng, rang khô và tán bột. Bột chia thành 3 phần bằng nhau. Phần đầu uống với nước sắc trần bì, lần thứ hai uống với nước sắc trần mễ, cuối cùng uống với nước sắc cam thảo.

6. Bài thuốc trị tiểu đục:

Dùng mộc dược, moc huong bằng lượng nhau, đem tán bột và làm viên to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần uống 30 viên với nước muối.

7. Bài thuốc trị bụng đau, bụng đầy do hàn thấp trở trệ ở trường vị:

Dùng MH, đàn hương, bạch đậu khấu, cam thảo mỗi thứ 4g, đinh hương 2g, hoắc hương 12g, sa nhân 6g đem sắc uống.

8. Bài thuốc trị táo bón, ruột viêm cấp, lỵ, bụng đầy, bụng đau do khí trệ:

Dùng MH, ngô thù, mỗi thứ 4g, hương phụ, khiên ngưu, binh lang, đại hàng, mang tiêu mỗi thứ 12g, trần bì, nga truật, thanh bì, chỉ xác, tam lăng mỗi thứ 8g sắc nước.

Cay moc huong – Thảo dược Tây Nguyên

9. Bài thuốc trị cơn đau thắt túi mật:

Dùng nước sắc MH uống đến khi triệu chứng dứt điểm.

10. Bài thuốc trị đầy hơi:

Dùng MH tán bột. Nếu nhiệt uống với sữa bò, ngược lại nếu hàn uống với rượu.

11. Bài thuốc trị sán khí:

Đem moc huong 160g nấu với nước, mỗi ngày dùng 3 lần.

12. Bài thuốc trị lưng đau, khí trệ:

Dùng nhũ hương, MH mỗi thứ 8g đem ngâm rượu. Sau đó hấp vào nồi cơm trong sôi và uống.

13. Bài thuốc trị đau trong tai:

Dùng MH tán bột, sau đó lấy củ hành nhúng mỡ ngan, chấm bột mộc hương và nhét vào lỗ tai.

14. Bài thuốc trường phong hạ huyết:

Dùng hoàng liên, mộc hương bằng lượng nhau, đem đi tán bột. Sau đó cho vào ruột già của heo, buột chặt, đem nấu nhừ. Sau khi chín, bỏ bã thuốc chỉ ăn ruột heo.